TALATU’U O FALEVAI I FALELATAI

01 September 2016, 12:00AM

Mai le Tusi o le “Suaga a le Vaatele”

O atumauga i tuā-maota o le afioaga lenei o loo i ai se nofoaga e igoa o “Lemamafa.” A o’o i ai se tasi-na te vaaia Lefaga i le itu i sasa’e. O iinei-na tau ai le taua e ta’ua o le “Taua o le Aso Tasi”-i le va o Mataafa Iosefo ma Tupua Titimaea.

O le talatu’u a le afioaga fai mai o ‘Au a Mata’afa Iosefo sa nofoia le tumutumu o le mauga-lea e faigofie ona iloa atu ai le fili o aga’i mai-i soo se itulagi. O le tala o lea taua-o le vanu i lalo ifo lea e faafeagai ai ma le tele o vaitafe.

O le Taua o le Aso Tasi-e le ona pau lea o le taua-na tau i lenei vaega-eleele-ae sa i ai foi isi taua i le va o tagata o Aana. O le vaaiga lautele i lenei eleele o le Lemafafa-lea e le o i ai ni mea e mafai ona iloa ai-sa fai ai se taua se’ia vagana ai ni ma’a se lua o loo i le tumutumu o le mea maupu’epu’e-e faapea sa avea ma nofoa o vaega’au ia-sa auaua’i e leoleo lea nofoaga-i le ao ma le po. O luga o le sami i le itu i sasa’e o Falevai-o le Faga o “Fagaiofu.”

O le tala fai mai sa talimalo Falelatai ia Lafai ma le ‘au-malaga mai Savaii i aso ua mavae. O le faiga masani a Falelatai, a aumai taumafa i malo-e noanoa i o latou sulugatiti-ona o mai lea ta’o’oto i lalo, ae folafola e malo na malaga mai. Ua tula’i Lafai e tali mea taumafa sa tā’ai i sulugatiti o tagata Falelatai. O le mea masani-e folafola na o taumafa ma faasoa, ae o le mea ua fai nei e Lafai-ua faasoa taumafa-toe faasoa ai ma tagata.

Ua tete’e Falelatai i le mea ua fai e Lafai-ma o le ala lea na fasiotia ai loa o ia. O le tala i le fasiga o Lafai=fai mai na tuli tausi’o solo e Aana i le faga i “Fagalei” ma o iina na penapena ai lona tino. O nisi vaega o lona tino sa fai a’i ‘ofu-ma maua ai le igoa o “Fagaiofu.” Na to’esea le Ao o le Alii ae lafoa’i i le mea e igoa o Si’umo’o. E le’i taugamalie ia Salelologa lenei mea-a ua latou sauni e taui le toto o lo latou Alii. O lea na liliu mai ai loa Salelologa-ave faa-pagota le Tuia’ana Tiāsi’utele.

Peita’i-ua latou le faao’o se leaga i le Tuiaana-a ua ave i Leulumoega. O iinei la na fai ai faiga-upu ma e faapea le tala-na malie i ai Leulumoega. O le tala faamauina e faapea o iinei-na maua ai le faalupega o Salelologa o le “Lologapule ma le Faito’aga”-ina ua faasaoina le soifua o le Tuiaana.

E eseese taofi o Puleono ma lenei mau. Fai mai na fasia lava e Matautu le Tuiaana Tiāsi’utele ma o le Ao o le alii na togi atu e Matautu i le vaa o Salelologa-ina ua latou fetaia’i i le vasa. O le pine a Matautu-o le pogai lea o le latou tu’uga-o le ti’a o le mea-tuā’olŏ-i soo se mea e fai i Salafai-ma o le faalupega o Salelologa o le “Lologapule ma le Lologa-Faito’aga”e ese le mea na maua ai.

O LE POGAI O FAGAIOFU-FALELATAI 

O le Alii o Lafai sa malaga mai i Falelatai a’o i ai le faleselau o le Fale o Salogo. O le talimalo a Falelatai i aso ua mavae, afai e taunuu mai malo, e i ai le talimalo e ta’ua o le –“Tu’u-ta’oto.”O tagata uma lava o le nu’u o le nu’u-o le a o e tali malo, e fusi mea uma i o latou sulugatiti.

O lona uiga-o mea uma e tali ai malo-e ta’o’oto tagata ma fusi i o latou sulugatiti auā malo.A folafola e malo-ona fetagofi lea ua talai ese. Peitai-ina ua malaga mai Lafai, ua ta’o’oto le nuu poo e na avatua faaaloaloga a le nuu.

Ua alu ane Lafai faasoa le faaaloalo, a’o le mea ua tupu-ua faasoa mea’ai toe faasoa ma tagata o le nuu. Ua lē talaiesea e pei ona masani ai le talimalo a Falelatai. Ua to’atama’i Falelatai ma ua fasioti le alii. O le mea lenei e igoa o Fagai’ofu-na ‘ofu’ofu ai le tino o Lafai.

O Fagalei na selesele ai le tino o le ali’i. O le fanua o Penapena e faapea sa penapena ai isi vaega o le tino o le alii. Ona togi lea o le ao o le alii i le isi vaega o le fanua o Si’umo’o. Ua le malilie Savaii-ona fai ai lea o le taua le na ave faa-tatagata-o-taua ai le Tuiaana Tiasi’utele. Ua ave i Leulumoega e Salelologa ma e i ai le matūpalapala o Salelologa na fai e Leulumoega. “O le Lologa Pule” ma le “Lologa Faito’aga”-o le matupalapala lena ma sa faafetai Leulumoega ia Savaii-ona o lea faaaloalo. Peitai-e tusa ai ma le taofi o Puleono i Salafai-na fasioti lava le Tuiaana e Matautu, ma o le ala lea o le inati masani o Matautu.

01 September 2016, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>