Manatu o le Fa’atonu - O le taimi faapitoa e tatau ona e i ai i Samoa nei
I Samoa i aso nei, e sili atu i lo le 60 Sui Usufono o le Palemene mai le itulagi o le Pasefika-e aofia ai ma Ausetalia ma Niu Sila-o loo potopoto iinei mo se fonotaga taua tele.
O le Fono lona fa o faiga faa-Paaga a Tamaitai o Palemene a le Pasefika-na amata aloa’ia i le afiafi o le Aso Gafua, faatasi ai ma le amataina lelei o lea fono ananafi.
Mo aso e tolu, o le a faafofoga ai sui auai mai tagata poto faapitoa tau le una’ia o le tamaoaiga o tamaitai ma sui auai o Palemene e uiga i lu’itau ia o loo tulai mai fuafuaga e uiga i le faafeagai ai ma ia lu’itau, ma avanoa ia e mafai ona sailia.
O le faaiuga ina ia faia lea fono i Samoa nei ua matua talafeagai lea.
E ui ina o lea faato’a mae’a le taualumaga o se Faiga-Palota Lautele ma le to’afilemu a Samoa, pe a pa’ia le tulaga tutusa o tagata ma le una’ia o tamaita’i, ae o Samoa o se ta’ita’i lea i totonu o le itulagi.
Se’ia vagna ai Ausetalia ma Niu Sila, o fuainumera faamaumauina o le a faaalia ai e faapea e to’atele atu tamaitai o Samoa o loo i totonu o tulaga tau ta’ita’iga i le vaega o pisinisi ma tagata lautele i loo soo se isi lava atunuu.
Ma-e le ona pau ai lena.
Talu ai nei lava na fai ai le faaiuga a le Palemene ina ia toe teuteu le Faavae ina ia mausalī se faavae e tusa ai ma le aofai o tamaitai i soo se taimi e tasi i totonu o le Palemene-o se maa faamanatu lava mo lea faamoemoe.
Ona o lea tulaga-ua ia i tatou i le taimi nei ni Sui Usufono Tama’itai o le Palemen, o se vaega tele lea ua tatou maua e tusa ai ma le tala faasolopito o lenei atunuu. Ae masalo -o le taimi aupito i sili ona fiafia mo Samoa e tusa ai ma le tulaga tutusa o tagata o le taimi lea na manumalo ai se tama’ita’i ma se Sui Usufono ua leva o le Palemene, o Fiame Naomi Mataafa-i le palota a le Vaega Faa-Upufai e Puipuia Aia Tatau a Tagata (H.R.P.P)- e avea ma sui ta’ita’i o le Pati.
Ona o lea tulaga, sa mulimuli ane ona tofia Fiame e le Palemia o Tuilaepa Sa’ilele Malielegaoi e avea ma Sui Palemie, ma ua faailoa atu ai se amataga fou mo Samoa. E ese ai mai le tulaga sinia i totonu o le pati-e ono mafai ona avea Fiame ma Palemia o lenei atunuu i le asŏ.
Ae o ai na te iloa? E le faavavau o i ai le Palemia o Tuilaepa i lea tofi. Ma i le faagasologa o le taimi, e ono mafai ona faaauau o ia e avea ma Palemia tama’ita’i muamua o Samoa.
Ma a tula’i mai lena tulaga, o sui auai o loo iinei i lenei vaiaso mo le Fono lona Fa o Faiga Faa-Paaga a Tama’itai o le Palemene –o le a toe tilotilo i tua ma manatua e faapea sa latou i ai i Samoa i le faagasologa o se taimi faapitoa.
O loo faamaopoopoina e le Pacific Womens Parliamentary Partnershi (P.W.P.P.) ma lagolagoina e le malo o Ausetalia e ala i lana taumafaiga tau le atiina a’e o le Pacific Women Shaping Pacific Development, o lea Fono ua faatu ina ia faaleleia ai tulaga o le mafai ona auai o Palemene e fo’ia le anoano o mataupu ma lu’itau o loo feagai ma le sosaiete i aso nei.
I sana saunoga e tusa ai ma lu’itau, i le aoauli o le Aso Lua, na faafeiloa’i e le Ao o le Malo, Lana Afioga Mamalu –Tui Atua Tupua Tamasese Efi –sui auai uma ua malaga mai i Samoa.
I le faagasologa o lana saunoga, na ia tuuina atu nisi o faaupuga ta’utino ia matou te talitonu e aoga tele pe a mafaufau i ai. O ia itu taua e le mo na Sui o le Palemene o loo asiasi mai ae mo i tatou uma foi.
Fai mai lana saunoga: “E fia amata a’u upu tomua faatasi ai ma se faaupuga malosi ma atonu o se saunoga lu’itau: o le lu’itau aupito i tele i se ta’ita’iga faa-temokalasi lelei a le Pasefika e tusa ai ma le vaaiga i le Pasefika i le taimi nei –e le o le suiga o le Tau, faiga faa-ona po nei poo le faatutusa ma le lalolagi atoa.
Ae-a faaupu faapu’upu’u, o le sese lea o mea o loo faailoa mai ma/ poo le le mafai ona mautinoa lelei o mataupu e tatau ona ave i ai le faamuamua.
“Ina ia mafai la ona faafoe ma le tonu le tele o lu’itau o le soifuaga i le Pasefika i nei ona po, e tatau ia i tatou, i le avea ma ta’ita’i, ona tapenapena e fausia, faamaonia, siitia ma faatumauina se aganuu tau le aoaoina o tagata uma ma talanoa anoa ia e mafai ona una’ia ai le ituaiga o mea faigaluega talafeagai e mafai ona aloa’ia lelei –o a tatou mea faatauaina ma talitonuga.
O le faavae lenei o soo se temokalasi moni.
“O se ta’ita’iga lenei i aso nei i le lalolagi o le Pasefika e faasino lea i le mafai ona faa-palenei o polokiki o le paoa lea o loo si’omia ai le faavaeina o nei mea faigaluega ma le faapalepale e maua mai ai.
O lenei tulaga e aofia ai le aloa’ia o le tele o vaega o o le natura o polokiki ma le taitaiga. “Mo le toatele o i totonu o lo tatou itulagi-o lenei tulaga e aofia ai le faatutusa o a tatou faataua tau le tofi/poo le aganuu ina ia o faatasi ma tatou mea faataua faa-Kerisiano ma mea moni tau lo tatou tamaoaiga ma o tatou nofoaga i le lalolagi. E le o se galuega itiiti lenei e tatau ona ‘ausia.”
Matou te matua lagolagoina lea tulaga. Matou te talitonu e toatele na’ua ta’ita’i ua latou le iloa mea moni o aso nei talu ai – latou te musuā e faailoa mai le mea moni e uiga i le mea o loo tupu i luma o latou mata.
O le itu e sili ona taua e faapea o ta’ita’i faa-polokiki o aso nei o loo feagai ma lu’itau maoa’e ma e sili atu i lo a latou paaga na muamua atu ia i latou, e pogai mai faapitoa i le faaauau pea o le tulaga lelei o le tekonolosi i ona po nei ma le faateleina pea o lu’itau tau tamaoaiga ma ma polokiki.
Matou te fia auai ma le Ao o le Malo, Palemene ma le malo e faafeiloa’i atu i sui auai uma lava o le Fono Lona Fa a le Pacific Women’s Parliamentary Partnership i Samoa. Matou te faamoemoe o loo faafiafiaina outou ma lo outou nonofo ai i Samoa.
Ia outou maua se taimi uiga ese ma ia faamanuia atu le Atua!