O LE TAUTUA FIA –MATAI - E FAAMAGA AI LE ELEELE

08 February 2016, 12:00AM

Tusia e: Matiu Tautunu Samoa 

 

O le tautua, o le vaipuna o le atamai. O le vai-su mo le ola tau papalu.

O le atoa-o-ali’i o le tofa manino e utu-pupuina ai le agaga sa’ili malo ma le tofa mamao a tamali’i. O le ‘auala i le olioli ma le aluga i le fa’aeaina, pe afai e malilie sua o le vai, ona sama lea o se mago, sili se poto, fili i le tai se agava’a aua le tofi matai, peita’i e punitia ai le mata o le La ma esiesi ai ota suli e pei o le manu o le tuasivi, ma to i tua le ‘ulu ‘e’e pe afai e tautua ae momo’o i le pou. 

O le su’e fuefue o le Tai ma le lutaluta o le matagi, a o le o’olo o le pa pasae o le faititili na maligi ai timuga.

O se aso louloua ma matagiā na pa ai le lauaitu ina ua ifo le La o le soifua o le tofa a Lupese’emai Aigamua. Ua laulau-tutu le aiga atoa ma siosi’o le moega o le toeaina, ao nonofo lē gagana le usu gasegase a le Afioaga a Nu’uolevavau, o le paia lava lea aua Aiga ma Tapaau, Alalatai le Falefia ma le tautalaga tutasi a Lupese’emai, e fia faalogo i se o le a soso’o i le suafa. 

Ua tau faanofo i luga le toeaina, ua ma’anuminumi uma ona foliga, ua ela lana pupula ma fai atu lona tino. Ua sao le maota seia o’o ina tau lagona atu si ona leo vaivai; “…lo’u gu’u e ma lo’u aiga…o lo’u akalii o Filimaua…ma ke soso’o…o ia lega…aue!...ia oukou maguia…”

Na uma mai loa le agiagi a le toeaina ma to atu ai lava lana manava, ae ua taufai faataupupula atu le isi i le tasi, ae ou tu loa i luga ma valaau leotele mai le maota ma ou savali i le aualatele; “e le kakau oga makai Filimaua, e lei kaukua.

E ga ke lei asua se ipuvai i le aiga ma le gu’u…aga lelei kou loko, o au e kakau oga gofo. E ke fai mea pi’opi’o. Ga kou esiesi a maua ma le ma fagau fa’akoa ma gogofo legei ua ko’a ogo le ma fagau o fai lava. O le a le figagalo o le Akua ia ke oe, makou ke le o mai. Ua uma kakou…”

O la’u sa’i lea ma tomumu i le itupo na malele ai lou tama, o Filimaua lo’u uso laititi la te soso’o i le suafa Lupese’emai o lo matou aiga i Oloigogo. O le mea tonu lea o a’u o le alii o aiga, ao lea e foliga mai, ua tauvale le mafua o pua nai Aganoa, o le a pulea e le siusiu le ulu o aiga. Ua sili ai ona matou o i le aiga o lo’u toalua, e filemu ai lo’u loto. 

O aiga Samoa, o le suli soso’o, o le ali’i o Aiga, e soso’o ma lona tama i le nofoali’i, ae ou te le iloa i lou tama pe ua mafua aisea ona ‘ai avea lona mafaufau. O ai lenei tamaititi lau lalago e lei mago le ie ua na mavaeina, ailoga e malamala i se vaipanoa o le aganu’u ma le agaifanua. Pe mata o malamalama i ma’a ta’atitia solo i itu e fa o Nu’uolevavau. 

Ua tau lo’u mafaufau i le paoina e Nofoasaefa o le mavaega a lona tama o Galumalemana, o le tama o lo’o i le manava o Sauimalae la te soso’o, ae lei fanau mai, ao faalologo Tumua ma ‘Aiga. Ua ou mafaufau foi i le mavaega a Muagututia ia Samoa, o Fepuleai lona atali’i moni o le a mamalu i lona tofiga o le Aloali’i, ae la te soso’o ma Fuiavailiili na mafua ai ona saesae laufa’i Tumua ma taumate ai le tupua a Muagututi’a i Mulinuu ma Sepolatae’emo.

Ua tau lo’u mafaufau i le paoina e Nofoasaefa o le mavaega a lona tama o Galumalemana, o le tama o lo’o i le manava o Sauimalae la te soso’o, ae lei fanau mai, ao faalologo Tumua ma Aiga. Ua ou mafaufau foi i le mavaega a Muagututia ia Samoa, o Fepuleai lona atali’i moni o le a mamalu i lona tofiga o le Aloali’i, ae la te soso’o ma Fuiavailiili na mafua ai ona saesae laufa’i Tumua ma taumate ai le tupua a Muagututia i Mulinuu ma Sepolatae’emo. Ua ou manatu ai o ni manatu faapea ua fau ai le mavaega a lo’u tama ia Filimaua, ae le’i uma ana aoga. Ua ‘ene e lenei toeaina le agaga logovi’i ma le mimita o lenei tamaititi. 

O Nu’uolevavau, o le afio’aga o Aiga ma Tapaau, e alalatai ai le Falefia ma puipui e le tautalaga tutasi a Lupese’emai. O lona uiga o le nu’u faigata. O malo na saili e le toto, ae pe malamalama ai lenei alualutoto. Ua faigata ma fita la’u avega o lo’o tauamo, ae ui o lea- o a’u a e tatau ona nofo i le suafa, ou te finau malosi aua o au e matua. 

Na matou feola faatasi mai lo matou aiga i Oloigogo i lo matou nu’u o Nu’uolevavau ma lo’u tama ma ona uso e toalua ma ona tuafafine e to’atolu ma a latou fanau. E leai se mea na gase, ae na pale mai loa lo’u tama e tausi le aiga, o i na fesiligia ai le tofa loloto ma le faautaga saili mamao. Ou te fa’asea i lo’u tama i le tuai ona fai o ni o matou matai e tautua ai le aiga, a o lana upu, seiloga e valaau le Atua ia te ia ma ua atagia mai ai lava lona faamaualuga.

O isi taimi ou te fai i lo’u tama e sili pe a fai so’u matai e malu ai fanua ma suafa o le aiga. Na ia lafo mai ia te au i le tasi aso le faaupuga e faapea “Ioane, o le filosofia a le atunu’u, e lelei le tautua ae leaga le fia matai”

Na atoa lelei le tolu masina o ma teteva i le aiga o lo’u to’alua i tua ona o lo’u ita i ai. O la’u tautua e le faalogologo tiga. O le sami ma le vao o la’u fatu’aiga tausi lea. Ua avea le malosi o lo’u tino i le galueaina o le vao ma le faatoaina o le fanua ua atili iloa ai a’u e tagata, e le gata o le nu’u o lo’u to’alua ae faapea ma lo matou nu’u. Ua pei a’u o le matai o le aiga aua e tumu lo’u fale i taulelea e sulu atu i le fia maua o ni folasaga o a latou folafola-sua ma tufa’ava. 

Ua o’u mafaufau i le tasi po na ou va’aia ai le fa’alao o le masina, na ou savali mai ai i le faletele o lo’o tofafa ai o’u matua. Ua fa’ataoto moega ae ou tofu mai loa a’o save’u lana magālafu. Ua o’u saofa’i i lalo ona faapea mai lea; 

“Ioage, o le a le mea ua kupu ua e sau ai ua kugeva le afiafi?”

Na fa’amanumi lo’u muaulu ona tali atu lea; “Ioe, lo’u tama, ua ou iloa ua e matua ma ua le toe lava lou malosi. Ou te man’o e fa’asino mai le mea e te taoto ai, aua e tatau ona ou malamalama aua o a’u e matua. Ua tatau foi ona e se’e i le suafa Tumaugamamao, o le suafa tamalii sa’o o lo tatou ‘aiga, ae ui mai lau ‘ula ia te a’u i le suafa Lupese’emai. O a’u e faia ou upu. Ua lava fo’i lo’u iloa i le aganu’u e tausi ai le aiga. O lenei ua fa sefulu o’u tausaga.

O le a sou manatu?” Ua luelue le ulu o lo’u tama. Na ou iloa lelei le faataliga tuli i lo’u mana’o. Ua ou fesiligia ai sona alofa i lona atalii matua o lo’o asu le ipuvai i le ‘aiga.  Ua tu’u lana mulitapa’a i le talefulefu ona pulato’a mai lea ia te au ma fa’apea mai; “Fa’afetai Ioane o lea ua o’u maua atu le ‘a’ano o lou mana’o. Vaai oe atali’i, o le foafoaga a le Atua o Samoa, na tapena fa’afafine toaga. O Samoa o le auuliuli tautua.

E tuga lou mana’o, ae vaai oe atali’i, ua e talanoa mai i le mea e le o’o iai so’u iloa ma so’u malosi. O lona uiga ua e sau e eneene lo’u pute ma sufi fa’a-tamaititi lou tama. Ioane aua e te tagofua ae le tolega. Sema sou taeao. Tainoino!” Na tu i luga lo’u tama ma savali i lona moega ma ta’oto, ae ou tu foi a’u ia ma savali mai i fafo ma e lagona lelei e lo’u tama la’u tomumu i le le tali mai i lo’u mana’o. Ua fofola lo’u fala ma o’u taoto ona o’u mafaufau lea i lo matou aiga. Na o mai nei o’u tausoga mai Niu Sila fa’asufi lo’u tama i ni o latou matai na fai lava i le Kirisimasi, a’o lenei ua na tali-tualimaina lo’u mana’o. 

Ou te manatua le tasi afiafi na sulu atu ai le ulugali’i tuaoi o Falani ma Siniva e mana’omia la’u fesoasoani i le maliu a le ‘aiga o lona to’alua i Savaii. Na matou o ma o a’u na avea le si’i. na lilo i manatu o le ‘aiga ou te le’i matai ae na fa’alupe lava a’u ia Lupese’emai Ioane. Ua tele foi isi si’i o maliu na ou alu ave ma ou alu fa’amalo usu i le tele o faafotu e ui ou te le’i matai. 

O le tasi afiafi to’amalie na feau mai ai matou e o’u matua ona matou o atu lea, o a’u ma lo’u to’alua o Fuia, o si o’u tuafafine o Tailelei ma lona toalua o Saupo, o lo’u uso o Fagafaga ma lona toalua o Ema ma lo’u uso laititi o Filimaua o lo’o aoga i Avele. Ua matou saofafai i lalo ao agi fisaga le savili. O le afiafi e fa’aoso ma’alili ma fa’atupu lagona, ae taufa’afefe ona lagona. Ua tog ii fafo le mulitapa’a a lo’u tama ona alo mai lea. 

“O lea ua te’a i lagi le fetu a le tamaloa ina ua atoali’o le masina. Ua utumatua foi le vaifa’alele o le tamaitai i Malie ma le Vaito’elau aua ua poto moli i le futiafu e tasi. E viia ai le alofa o le Atua ua ouotu maua se afiafi to’amalie ma le fiafia. E ao ona outou faalogo a’o avatu sa ma ‘upu, e pei o aga a le matuamoa e ofaofata’i i lana toloai. O oe Ioane, o le ali’i o aiga, onosai lou fia matai ae fai le tautua. O le ‘upu a le atunu’u, o le ala i le pule o le tautua fa’amaoni.

E fai ma matai’ai a le ola tautua le sami ma le vao, e le vaai masei. Ua ou vaai ma le faanoanoa i lou so’ona fai o le atamai. Ua sa ona e toe alu e ave ni si’i a ni aiga ae e te lei matai. Ua uma ona ou talanoa atu, ole tofi matai, ua vaelua i ai le suafa o le Atua. E le ‘ana’ana iai se isi.

O Samoa o le ao e mamala, o le ia e iviivia. Na ona ou talanoa atu fa’apena” E lei uma le tala a lo’u tama ae ma savavali i fafo ma lo’u to’alua ma o i lo ma faleo’o. o lo’u manatu e tau aumai e lo’u tama talitonuga o aso anamua, o aso nei o le malamalama ua tutusa a le matai ma le le matai, ao le mea taua ia iloa lauga i le tumutumu o tagata. 

O le aso na soso’o ai na tapena ai a matou atopa’u ma matou o i le aiga o lo’u to’alua i Tiavea. E sa’o a lo’u to’alua, e leai ma se ma manuia e maua i lo’u aiga leaga e fai tama fa’apito o’u matua. E lua ma vaiaso i Tiavea ua amata ona ou alu i mea fai a le nu’u.

O le tama o lo’u toalua o lo’o umia le suafa Filifiligaimanuia, o le tamali’i maualuga o le nu’u. Na o’u talanoa i lo’u to’alua afai o le a le lagi i lona tama ae ou pale i le suafa Filifiligaimanuia o le a tu maualuga le ‘aiga, aua o a’u e lelei lau lafolafo ma malamalama lelei i gafa o le atunuu. Na ioe lo’u to’alua o le feiloa’iga a le ‘aiga i le maota i Siusiualofa e momoli ai lona mana’o. 

Ua nofoia matuatala ma ua alalatai fo’i faleupolu o tofiga i o latou pou, o le ‘aumaga i talatua ma suli ma feoi ua tumu atoa ai le maota, ao le faleo’o o lo’o nonofo tapuai mai ai maupaolo mai itu taulagi e fia ma o lo’o ou nofo ai ma a’u. 

O le tulafale o Si’itaua na fetalai e papae fa’atunuma upu o le aso; “O lea ua tu talaloa ma tu pola lupe fanua ina ua ifo le tuamafafilimalae sa lioliosai i le tuasivi. O le vi’iga lea i le Atua tapua’i ua outou maua le lagi e mama ma le soifua manuia. O le ‘auga o lenei aso, o le filiga o le tofa ma le fa’autaga e saili ai se nofo e tausia lo tatou aiga i le suafa Filifiligaimanuia lea ua avanoa nei. O le mea lea o le a lafo atu i ina po’o fea le tofa ma le utaga.”

Ua lafo ane le faamalo a le maota ona fetalai lea o Tumaualuga o le matai mai le isi itupaepae o le ‘aiga. 

“Ua fa’amalo fetalai Si’itaua. O lea ua e papae paia ma mamalu o le aso. O ‘ula fo’i na o le fa’amoemoe, ae e fa’atu atu so’u manatu, o le nofo a lo tatou aiga, o Fuata, e le gata ua afu le tautua, atamai, tamaoaiga i le alofa. O lo’u manao lena.” Na uma lelei manatu o le aiga atoa o Fuata lava le nofo ua filifilia. Ua lata ina fa’amatafi le aso, ae faalava ane loa le mataupu a Fuia, le to’alua o Ioane; 

“Fa’afetai atu lava i lo tatou aiga. O lea ua matau atu ua tasi le filiga a lo tatou aiga ia Fuata, ae o’u te talosaga atu ma le agaga vaivai, o lo’u to’alua o Ioane, o le tagata ua agava’a i le suafa. O le a se finagalo o lo tatou aiga ae nofolua lo’u to’alua o Ioane ma Fuata.

O le tamaloa e poto le gutu e tautala i upu maotua o le aganu’u. O si o’u manatu lea i lo tatou aiga” Ua avea le naunau o le mutia i le sau ma ala o le gugulu o le ‘aiga. E le’i uma le manatu o Fuia ae fa’asaga mai le tina matua ia Kolia; “Faafetai atu lava i lo tatou ‘aiga.

O lea ua maau atu le mana’o o le uso ia Fuia. Ou te tau atu le paia o le aso lenei, ou te le ‘au i le mana’o o Fuia. E le na o Ioane se maupaolo a le aiga. O le fa’avae mautu fo’i o le aiga lenei e le matai ni faiava. E le lua foi ni sa’o o se aiga.

O lo’u manatu lena” Na uma loa le saunoaga a le tina matua ia Kolia ae fa’aopopo mai le tofa Si’itaua e fa’apea; “o le mataupu ma le fa’autaga. O lo tatou aiga e tautu i lona faava. E sa nei fa’alala mai ni faiava e matai i lo tatou aiga. O le faaiuga lena o le mataupu. O le fa’alupega o le faiava, o le umukuka.

O le a fa’auma le tatou feiloaiga i se tatalo” Na ta’ape le feiloaiga ua numia ma le laufa le ‘aina le fanoga o lo’u toalua e uiga i le fai o sa’u nofo i le matai o lona aiga. Ua avea lea ma ala ua faatupu vevesi ai lo’u to’alua i fanau a le aiga ma na iu ina tutuli ai matou e le isi matai o le aiga, matou te o i lo’u aiga.

O lo’u manatu ua sili ai lea lo matou toe fo’i i lo’u aiga nei mea ane ua ou sese i se matai o le aiga o lo’u toalua. Ua fou gata i lo’u toalua lo matou toe o i lo’u aiga aua o le ma teva’aga mai lava lea i le toe aso o lo’u tama ma te le’i toe foi ai lava. E o’o foi i lona maliu ma te le’i o iai, ua mamafa ia te au lana mavaega, o Filimaua la te soso’o, o lona uiga ua leai se aoga o la’u tautua. E ui i le lavelave o ia lagona ae sili a le aiga moni e maua ai le fiafia ma le saolotoga. 

Ua fa’ae’e le piki’apu a le aiga tuaoi ona matou o lea. Ua taufai togi uma mai mata o le matou aiga ina ua afe atu le taavale i lo matou fale. Na pei o le paipa ki ou loimata ina ua ou vaaia le tu’ugamau o lo’u tama ma teu fugala’au o lo’o teuteu ai.

Ua fo’i le ta’avale ona o’u savali mai le i le ulu o le tu’ugamau o lo’u tama ua ou tautala i ai; “Lupese’emai, o a’u lenei o lou atalii fa’alogogata. Ia e alu ia i le lagi ma ni o’u leaga, ae alofa tama to maia lau pule ou te fia matai, ou te fia saofai i le pou na e nofo ai.

Ou te manao e fa’asa’o mea a le tatou nu’u lea sa o’u talanoa atu ai, a o e ola, ia tofa tama”.  Ua mavae le lima o tausaga talu ona valaau le Atua i lo’u tama, ae maliu loa si ou tina. E fa’asisi fua o le flu ae ou te masalo o le misia o le la mafutaga ma si toeaina. 

O le toe lua o aso falelauasi ae taunu’u atu loa le aiga o lo’u tama ma fola atu lo latou manao e uiga i le aso  le lo’omatua. O le tulafale ia To’oto’oau na fai ma fofoga o le ‘aiga potopoto e fa’aleo lo laotu maau, e 40 pusa apa, 2 povi ma le $3,000. O la matou tapenaga, le fanau a le lo’omatua, e 100 pusa apa, 5 pua’a tetele, 3 povi ma le $5,000. Ua ‘autasi lo matou aiga atoa o le fetalaiga a To’oto’oau, o le tulafale lea e faia le aso o le lo’omatua.

O le taeao sesegi, na ou savali mai ai sufi le finagalo o le tulafale ma ou talosaga ai e aumai ia te au le taliga o le paolo o lo’u toalua mai Tiavea. Na mafua la’u talosaga ou te manao e ta’u atu i le sa’o o lo’u to’alua, o au lea ua faia lo matou ‘aiga.

Ai o le musu o le tofa To’oto’oau i le vevesi na talia ai lo’u mana’o.  Ua fo’i le paolo a lo’u uso ma lo’u tuafafine, ae afe mai loa le ta’avale a le sa’o o le ‘aiga o lo’u to’alua, le afioga Filifiligaimanuia Fuata, e lei leva ona matai ma le tulafale o Si’itaua ma lona tausi, nai teine o Filia ma Epi o tausoga o Fuia.  Na ona saofafa’i lava i lalo, fa’atulima atu loa ma le aiga; “Sautia maia le paia maualuga i lena itu o le tatou aiga. O so’u paolo ma o’u gafa, lo’u ala i malo, lo’u taupega ‘afa ou te malu ai i itu e fia o Samoa. Afifio maia ma tala mai a’ao”.

Na tali mai le tofa Si’itaua; “Ia le paia maualuga i le aiga faanoanoa, le paia o le maota namuoli e afio ai le faifa’ali’i, afifio Tapa’au ma Aiga, alatai le Falefia ma upu ia te oe le tautalaga tutasi Lupese’emai. Malo foi le onosai” Na taufai fa’amalo le maota, a o a’u ua o’u mafaufau loloto i sa’u ata o le a vili e fa’aofo ai le aiga o lo’u to’alua aua e va’ai maualalo ia te a’u.  Ua se’e i luma Si’itaua ona alo fetalai lea; “Ou te tu lilia i le to ae maniti ou tino i pisaga, aua ua lologo i papaofo le lupe a Lafaialii.

O lea ua mafuli le lagi ma ua fao. Ua sautia fo le u ma ua laina. Amuia le aiga na talalupelele, amuia le matagi e agi i sisifo ma agi i sasa’e. Amuia le masina ma fetu e oso ma toe va’aia, ae peitai o le aso ua tatou feiloai i le loifofoga maligi ona o le valaau paia a le Atua i le tina.”

“Malie, lou fofoga lafo” ua toe faamalo ane ai le maota, ae atili ai le pau o le leo o le tamaloa;

“O le finagalo o le Atua, o le ta e le agaia, o le mua e le fuatia, o le ti’a e le seua. O aso fa’apenei, e tu’ufesili ai ‘Aiga. O ai tama ia? O ai teine ia? O ai nei tamaiti ua latou so’ona soli le fanua le lavalava? O le ala lea o le afio mai o le afioga Filifiligaimanuia Fuata ma matou savalivali mai, aua lo ta gafa ua le tau i le fusiga ma le fisiga, ua togipa tau i le ave ua tau i le niusina. Aua Fuia lena ma Ioane ma le la fanau, ae alo maia o lea o le a taumafai atu.

O le tofa lea o lo tou aiga. O ie nei e 15 o le a tu’u atu i ou a’ao aua le fa’amoemoe o le aso o le tina. O la matou fesoasoani i le seleni e $2,000. O lou lafo lea Lupese’emai. Ia tofa malie ma utaga malie lo outou aiga, ua muta le foai a le Atua i o matou lima. Ia alofa mai le Atua, ia maua se nofoaga mau o le tina i le ola e fa’avavau. Soifua” Na ona noga lava o le lauga a Si’itaua, ae na pei o le pa a le faititili lo’u leo;

“Ua fa’amalo fekalai Siikaua, o lea ua fa’afofoga aku aiga ia i lau kofa. Ua fa’afekai aku foi i le sa’o, o le paia lava lea aua….” Talofa e ua afea a’u e galonimo, ua galo ia te a’u fa’alupega o le nu’u o lo’u to’alua. Ua tata lo’u laulaufaiva ona ou tapa mai lea i tua i lo’u to’alua o Fuia ma ou musumusu mai i ai; “O a foi fa’alupega o lo tou nu’u?” Na iloga ona mataga lo matou aiga aua ua ou fememeai nei, ae peitai o le vave o le mafaufau o To’oto’oau, na ona ou noga lava mo ni nai minute valaau atu loa To’oto’oau i le paolo; 

“Si’itaua, e iai le tala e fai i le itulagi lea, na fesili ai Puleleiite ia Malietoa ina ua maea ona aumai le una o le ia sa. Fai mai le fesili a Puleleiite, Malietoa ua goto i le ala lou sa? Tali Malietoa, Puleleiite ua malie o’u mata e va’ai, ua malie o’u taliga e fa’alogo, ua malie ma le lautua.

Siitaua ua fa’apena le aso. Ua malie afenoa le aiga nei i au fa’aaloaloga. Fa’afetai le fai paolo, fa’afetai le osi aiga, ae alo mai o lea o le a taumafai atu aiga ia.” Na ta’i le sua a le aiga ma na muamua le fa’atamalii a le sa’o, ona soso’o ai lea ma le fa’a-tamalii a le aiga. Na fo’i le aiga o lo’u toalua ma lo latou talitonu i lo’u ola fia matai. Na iloa ai e le aiga o le mataupu na avatu e Fuia i le feiloaiga a le latou aiga o lona uiga o a’u na fa’aosoa atua o ia. 

Na maea le falelauasiga o le loomatua ae fasaga ane le aiga potopoto fai a’u i le ‘ofe ma lalau ai lo’u fia matai ma le fia matamuamua. 

E atoa le masina talu ona uma atu le maliu o lo’u tina ua ese lava la’u fa’alogo. O le tele o po ou te moe ai e pei o e tauasuasu o au saumamao e saviligia ai o’u taliga. Ua o’u fa’alogoina se mea ma’ai e pei o selei ai o’u totoga aemaise lava lo’u itu taumatau. Ua amata ona fai mai tagata o lo maotu nu’u, ua alu lo’u tino. Ou te le talitonu aua ou te lagona pea le malosi.  O le tasi afiafi na o’u lagona ai le fa’ama’alili, ona o’u fai lea i la’u fanau e omai e lomi a’u. ua avea lea ma ala ua le manogi ai sa’u ai.

O se mea fou lea ua o’u faalogoina ma ua fou foi nei lagona ia te a’u. Ua o’u maitaita gofie ma ua amata ona pula lo’u tino.  O la’u galuega i lo matou togafa’i i le isi afiafi na tuia ai lo’u vae i le tala o le laupaogo. Na pei e tuia i le fao le ogaoga o lona tiga. Ua amata ona papala ma fiu e tape. Na ma o ma Fuia vaai le fomai ma aumai fualaa o le ‘oga, e leai lava se suiga. Ua oso lo’u masalo o a’u e maua i le ma’i suka. Ua ma o foi ave i le fofo Samoa o’u te manatu o se oloa.

Ua oso ai lo’u fa’ama’alili i le tele o taimi ma pei ua sau ai ma le tatagase o lo’u moa.  E atoa lelei le lua masina o feaveai lo’u vae e fofo, e leai lava ma se suiga. Ou te le talitonu i nei lagona. Ua o’u lagona lava o a’u ua ma’i. O isi po o’u te moe e fai mai lo’u to’alua pe o sa’u miti, e te’i lava ua o’u e’e i luga, ma pei e tau oso i lalo ma le moega. Ua faigata tele lenei mai ua o’u maua ai.  E fa’alima o ave a’u i le falemai ma taofia ai. Ua uma fuala’au ma vain a la’u ane e leai lava se suiga, pau le itu na matauina ua fai atu lava lo’u tino. Ua le manogi se ai.

O apu ma moli, niu ma vaiinu suamalie e la’u ane mo a’u, e leai ma se mea e manogi ia te a’u.  O le tasi aso na alu atu ai le Faifeau, susuga ia Teleni Filipo ua fai le tatalo ma fa’amalolo au. Na ou manatu ou te manuia ai, ae peitai o tauga atili ai lea ona luluti tiga o lo’u ma’i. Ua ‘autasi lou aiga e o’o i ou uso ma lo’u tuafafine ua tatau ona ave a’u i tua ma le falema’i, ae saili fofo aua masalo o le ma’i Samoa lo’u ma’i, fua i ou uiga faaali. Ua manatu ni isi o lo’u aiga o au e fa’atausia. Ua oso foi masalosaloga o lo’u aiga i le fanua o lo’o matou nonofo ai. 

Ua ave a’u i tua ma o’u taoto ai i lo matou fale ae saili fofo atu lo’u aiga. O le fofo muamua lava o le lo’omatua o Elena. O la’u vaai o le fa’ataulaitu lava. E pei e siva pe’a fofo a’u. ua fa’ainu vai Samoa ma fa’atautala a’u, ae na tetei lo’u aiga atoa i le usu ane o la’u pese, o fa’alupega o lo matou nu’u. Ua tatau lo’u tainamu aua ua amata ona mavaevae lo’u tino. Ua amata ona le fia soso mai ni isi o lo’u auaiga ia te a’u ona o le manogi o lo’u vae.

E u’u o latou gutu ma pupuni i mitiafu ma solosolo pe a omai e vaai a’u.  Na uma mai le sikolasipi a si o’u uso o Filiaua ua manuia lona taumafai ua fa’amanuiaina i lana tikeri faaloia ae paga lea ua o’u vaivai. Ua o’u faaletonu. O si o’u uso na tu malosi i le tausiga o a’u ma lo’u ai. Ua fiu le matagaluega a le malo e tauanau e alu atu e faigaluega, o lana tali na fai iai; “o uo mo aso uma a o uso mo aso vale” Na momomo lo’u loto i le alofa ae paga lea ua tauau ina uma lo’u malosi.

O le fofo mulimuli na alu ai Filimaua i Savaii e aumai. E taunu’u mai le fomai ua luluti ou tiga, ua pala ma mavaevae lo’u tino atoa. Ua tiga o’u taliga i le tumu mai o lago ma fa’apepepepe i le tainamu ma su’esu’e auala mai totonu e fia maua lo’u tino.

Ua mili le fuefuesina ma le matalafi, ae o’u e’e ma fa’amaga i luga ma o’u tauvala’au; “ia fa’amaga le lagi, ia oti fao i le eleele…isa!” Ua fa’apotopoto e le fofo, si lo’omatua o Salai, lo’u aiga atoa ma fai le talatalaga. E pei e vavalo lenei taulasea. Na tagi ma fai lana tautalaga umi i lo matou aiga. “Le paia o lo outou aiga, aua tout e atuatuvale, aua foi nei teena ouotu finagalo i la’u ‘upu o le a fai atu. O le ma’i o Ioane, e le toe foi i se lelei.

O le mai e mafua mai i mala e lua a Samoa, o le mala aumatua ma le mala aunu’ua. O le olaga atoa o Ioane, e fa’asili-‘au pule, e naunau i le pule, e tautua fia matai. O la e maligi loimata o ona matua i le tu’ugamau e le’o maua se filemu i o la loto. Ia outou alolofa fa’amalo le taulealea.

O a ni ona sese, tu’u ia i le lagi ni ona tafo’e. ia aoga lenei mea ia tatou. Ou te fautua atu foi i lo tatou aiga, o le tautua fiamatai e fa’amaga ai le ‘eleele” E uma loa le fa’amatalaga a le afioga i le faito’o, ae to loa le manava a Ioane, ua uma lona ola. 

08 February 2016, 12:00AM
Samoa Observer

Upgrade to Premium

Subscribe to
Samoa Observer Online

Enjoy unlimited access to all our articles on any device + free trial to e-Edition. You can cancel anytime.

>